Bình thường hóa những hành động “chợ búa” trên sóng Quốc gia: Vì sao chúng ta cần lên tiếng?

1. Vì sao “chợ búa” lại thành xu hướng?

Trong thời buổi truyền thông phát triển mạnh mẽ, khán giả không chỉ mong muốn nhận được tin tức, thông tin hữu ích mà còn đòi hỏi sự gần gũi, giải trí và tương tác cao từ các chương trình phát sóng. Tuy nhiên, đâu là ranh giới giữa giao tiếp tự nhiên, sôi nổi và hành vi kém duyên, thiếu tế nhị – được chúng ta gọi là “chợ búa”? Khi những hành vi này bị bình thường hóa, nó gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến văn hóa ứng xử, chuẩn mực truyền dẫn và hình ảnh quốc gia.

2. Hành vi “chợ búa” trên sóng quốc gia là gì?

• Xúc phạm người khác: Chửi bới, dè bỉu, miệt thị, dùng từ ngữ nhạy cảm, khích bác.

• Thô tục trong lời nói: Sử dụng ngôn từ phản cảm ngay trên sóng trực tiếp.

• Phá vỡ kịch bản nghiêm túc: Trấn lột sự nghiêm trang của chương trình chuyên môn.

• Thay đổi hình thức dẫn có phần dung tục: Ngôn ngữ hội thoại đường phố không phù hợp với chương trình chiếu toàn quốc.

Những hành vi này càng xuất hiện nhiều thì càng gây phản ứng mạnh từ người xem, nhưng đôi khi chúng lại được cố ý khai thác nhằm mục đích “tăng rating”.

3. Tại sao hành vi này lại được bình thường hóa?

3.1. Lực kéo từ “rating và views”

Top mục tiêu của nhiều đài, kênh truyền hình, show giải trí chính là “thu hút người xem”. Lượt xem và cường độ tương tác được xem là thước đo thành công. Do đó, càng “nhạy cảm” càng dễ hot, dẫn đến việc các nhà sản xuất muốn khai thác tối đa sự thô thiển, châm biếm, gây tranh cãi.

3.2. Thờ ơ với chuẩn mực truyền thông

Không ít người cho rằng: “Chỉ là vài câu chửi, vài lời giang hồ thôi mà, ai cũng nói ở đời mà?”, dẫn đến việc các đài cảm thấy “có thể cho qua”, “chẳng vấn đề gì”, miễn không bị phạt nặng.

3.3. Thiếu trách nhiệm từ cơ quan quản lý

Việc cơ quan quản lý dễ dàng xử phạt không rõ ràng, hoặc hình phạt “phạt cho tồn tại”, tạo ra một khoảng lặng để các đài tiếp tục vi phạm mà không lo trừng phạt nghiêm minh.

4. Hệ lụy khi “chợ búa” len lỏi vào sóng Quốc gia

4.1. Suy giảm chuẩn mực văn hóa

Điều chỉnh “normal hóa” sự tục tĩu sẽ khiến giới trẻ dễ bị ảnh hưởng, coi thường phép lịch sự và chuẩn mực ứng xử xã hội.

4.2. Xuyên tạc hình ảnh quốc gia

Đài truyền hình là bộ mặt đại diện của đất nước. Một chương trình chợ búa phát sóng quốc gia có thể khiến quốc tế hoặc khách du lịch đánh giá sai về văn hóa, con người Việt Nam.

4.3. Tổn thương lòng tin công chúng

Người xem mong đợi thông tin chính xác, văn hóa ứng xử lịch sự. Khi thấy truyền hình trở nên hỗn loạn, họ sẽ nghi ngờ chất lượng toàn bộ hệ thống.

4.4. Hệ lụy đến đời sống xã hội

Tiếng nói tục, châm biếm kém duyên có thể tạo áp lực xã hội, ngộ nhận, châm tiếng miệt thị người khác. Ngoài ra, nguy cơ dẫn đến “bạo lực ngôn từ” gia tăng trên mạng xã hội.

5. Cần làm gì để ngăn chặn và phục hồi?

5.1. Nâng cao nhận thức từ chính người làm truyền hình

• Đào tạo về đạo đức nghề nghiệp truyền thông: Biên tập, MC, khách mời cần định hướng ý thức giữ gìn diện mạo chương trình.

• Lồng ghép quy tắc ngôn từ trong kịch bản phát sóng: Cần có bộ quy chuẩn rõ ràng trước khi lên sóng.

5.2. Tăng cường vai trò của cơ quan quản lý

• Ban hành quy định xử phạt rõ ràng và nghiêm minh đối với hành vi “chợ búa” trên truyền hình.

• Tăng cường kiểm soát, giám sát nội dung trước khi phát sóng (ví dụ đặt bộ phận kiểm duyệt phát sóng riêng).

• Triển khai các chiến dịch truyền thông cộng đồng tôn vinh chương trình lành mạnh, văn minh.

5.3. Vai trò tự giác của khán giả

• Tăng ý thức phản ánh vi phạm – người xem nên tích cực gửi phản hồi đến cơ quan chức năng hoặc đài phát sóng nếu thấy hành vi không phù hợp.

• Hạn chế tạo điều kiện cho chương trình “dumbed-down” bằng cách tắt không xem nếu nội dung quá thô tục.

5.4. Đầu tư vào nội dung chất lượng

• Sản xuất chương trình giải trí, giáo dục, tin tức ở mức chuyên nghiệp, có kịch bản rõ ràng, tôn trọng khán giả.

• Ưu tiên chọn lựa khách mời có văn hóa, phù hợp định hướng chương trình (đây là nơi lòng tin được tái xây dựng).

6. Một số bài học điển hình

• Chương trình X từng bị lên án vì MC dùng lời nói quá phản cảm, gây bùng nổ dư luận. Sau đó, đài phải xin lỗi công khai và cải tổ khâu kiểm duyệt.

• Một show thực tế Y từng tạo rating cao nhờ scandal “chợ búa”, nhưng bị tẩy chay ngay sau 3 tháng vì bị phạt, mất tài trợ và mất khán giả lâu dài.

🧠 Bài học rút ra: Có thể nổi tiếng nhanh, nhưng bền vững chỉ có được bằng chất lượng, sự tôn trọng và tính chuyên nghiệp truyền thông.

7. Kết luận – Về đúng chiều sâu, văn minh truyền thông

Chúng ta hoàn toàn có quyền yêu cầu truyền hình quốc gia phải giữ được sự trong sạch, văn minh, đồng thời vẫn có thể truyền tải cảm xúc chân thật và gần gũi với công chúng. Bình thường hóa “chợ búa” không chỉ hạ thấp giá trị truyền dẫn mà còn khiến khán giả dần mất thiện cảm, mất tin tưởng vào hệ thống truyền thông.

Nhiệm vụ của chúng ta – người làm truyền hình, cơ quan quản lý và khán giả – là cùng nỗ lực duy trì một truyền thông văn minh, chất lượng, có văn hóa, thể hiện đúng diện mạo và trí tuệ của người Việt trên sóng quốc gia.